حسادت در کودکان از کجا می‌آید؟ والدین چه کارهایی باید انجام دهند؟

• BaFamily
• 5 دی 1404
• اشتراک

• علت‌های رایج حسادت در کودکان
• نشانه‌های حسادت در کودک
• پیامدهای کنترل نشدن حسادت
• اشتباهات والدینی که باعث حسادت در کودکان می شود
• راهکارهای عملی برای کاهش حسادت کودک
• حسادت بعد از تولد نوزاد جدید: والدین چه کنند؟
• سخن پایانی: حسادت کودک را مدیریت کنید، نه سرکوب

علت‌های رایج حسادت در کودکان

• مقایسه کردن کودک با دیگران (خواهر، برادر، دوستان) و منتقل شدن حس «کافی نبودن» به کودک

• ترس از دست دادن عشق و توجه والدین و احساس اینکه محبت والدین کم شده یا تقسیم شده است

• تولد نوزاد جدید و جابه‌جایی توجه خانواده به کودک تازه‌متولد شده

• توجه ویژه به یک کودک (به خاطر بیماری، موفقیت یا شرایط خاص) و احساس کنار گذاشته شدن

• وابستگی بیشتر کودک خردسال به مادر و حساسیت نسبت به توجه مادر به دیگران

• انتظارهای خیلی بالا از کودک و فشار برای عالی بودن در درس/رفتار/مهارت‌ها

حسادت در کودکان معمولاً از یک «ترس پنهان» می‌آید: ترس از اینکه دوست‌داشتنی بودن یا توجه والدین را از دست بدهند. وقتی مقایسه، کمبود توجه یا تغییرات خانوادگی رخ می‌دهد، این احساس شدیدتر می‌شود. با شناخت علت اصلی، والدین راحت‌تر می‌توانند واکنش درست نشان بدهند و به کودک یاد بدهند حسادت را مدیریت کند.

نشانه‌های حسادت در کودک

حسادت در کودکان فقط به شکل یک جمله مستقیم مثل «دوستش ندارم» دیده نمی‌شود؛ گاهی خودش را در رفتارهای روزمره نشان می‌دهد. کودک ممکن است با دیگران دعوا و درگیری راه بیندازد یا نسبت به خواهر و برادر/دوستان زود عصبانی شود، چون درونش نگران از دست دادن توجه والدین است. گاهی نشانه‌ها می‌تواند چسبیدن بیش از حد به مادر، تلاش برای جلب توجه (حتی با رفتارهای منفی)، حساسیت به تعریف کردن از دیگران، یا ناراحتی وقتی والدین به کودک دیگری توجه می‌کنند باشد. در بعضی کودکان هم حسادت به شکل کناره‌گیری یا سردی و قهر ظاهر می‌شود.

پیامدهای کنترل نشدن حسادت

• کاهش عزت‌نفس و احساس «کم‌ارزش بودن»

• پرخاشگری و دعوا با خواهر و برادر یا همسالان

• احساس ناتوانی و ناامیدی از بهتر شدن

• قلدری و تلاش برای کنترل دیگران از راه زور

• انزوا و دوری از جمع و بازی‌های گروهی

• اضطراب و زودرنجی به‌خصوص در موقعیت‌های رقابتی یا مقایسه شدن

• آسیب به رابطه خواهر و برادری و افزایش تنش در خانه

اگر حسادت نادیده گرفته شود یا با سرزنش و مقایسه پاسخ داده شود، کودک به مرور هم درون خودش احساس بدتری پیدا می‌کند و هم رفتارهای بیرونی‌اش مشکل‌سازتر می‌شود. مدیریت درست حسادت یعنی کمک به کودک برای شناخت احساسش، بیان درست آن و گرفتن اطمینان از اینکه عشق و توجه والدین «کم شدنی نیست».

اشتباهات والدینی که باعث حسادت در کودکان می شود

در این نوشته با اشتباهات رایج والدین که ممکن است منجر به حسادت در کودکان شود و نحوه برخورد با آنها آشنا میشوید. برخی رفتارهای والدین می تواند محرک حسادت در دوران کودکی باشد. به عنوان مثال، کودکان اغلب مشتاق تحت تاثیر قرار دادن و جلب توجه بیشتر والدین خود هستند. اگر والدین همیشه به یک کودک بیشتر از دیگران توجه کنند، کودک می تواند به تدریج حسادت کند.

نوازش بیش از حد

نوازش بیش از حد والدین توسط کودکان می تواند باعث شود کودک لوس شده و درخانه احساس شکست ناپذیری کند. بنابراین وقتی یک کودک جدید وارد خانواده شده و یا با دوستی آشنا می شود که از او قوی تر است احساس ناامنی می کند. در چنین شرایطی کودک نوزاد تازه به دنیا آمده و یا دوست تازه خود را دلیل این ناامنی می داند و در صورتیکه توجه لازم را دریافت نکند، دچار افسردگی می شود.

محافظت بیش از حد

محافظت بیش از حد از کودک و سپس رها کردن یکباره او به این می ماند که شما ناگهان او را در بیابان رها می کنید. چنین کودکانی ممکن است خجالتی و ترسو شوند و با دیدن یک بچه با اعتماد به نفس به او حسادت کنند.

فرزندپروری مستبدانه

کنترل بیش از حد یکی دیگر از اشتباهات والدین در تربیت کودک است که باعث افزایش حسادت در کودکان می شود. تنظیم قوانین و مقررات سخت گیرانه بدون اینکه به کودک توضیحی بدهید، او را تحت تاثیر قرار داده و کودک با کمبود اعتماد به نفس رشد می کند. در نتیجه همواره احساس کمبود داشته و نسبت به خواهر و برادر و دوستان خود حسادت می کند.

مقایسه با دیگران

بزرگ ترین اشتباه والدین در فرزندپروری، مقایسه فرزندان خود با یکدیگر و با دیگران است. مقایسه کودک با دیگری منجر به حسادت، رقابت و عدم اعتماد به نفس می شود. کودکی که احساس حقارت بکند، ممکن است نسبت به بقیه هم سن و سالان خود کینه داشته باشد.

ایجاد رقابت ناسالم

وادار کردن کودکان به انجام یک کار و مقایسه نتایج آن، باعث ایجاد رقابت ناسالم بین آنها می شود. چرا که ممکن است یکی مهارت کمتری نسبت به بقیه داشته باشد، اما اصرار شما برای انجام فعالیت مشابه با دقت مشابه ممکن است منجر به حسادت شود.

راهکارهای عملی برای کاهش حسادت کودک

• مقایسه را کامل کنار بگذارید و به جای آن، پیشرفت خود کودک را با گذشته خودش بسنجید.

• احساس کودک را تأیید کنید (بدون سرزنش): «می‌فهمم ناراحت شدی…» تا بتواند درباره حسادت حرف بزند.

• وقت اختصاصی برای هر کودک بگذارید (حتی ۱۰ دقیقه روزانه) تا مطمئن شود دیده می‌شود.

• محبت را عادلانه کنید، نه کاملاً مساوی هر کودک نیاز متفاوتی دارد و مهم این است که «کمتر از دیگری» احساس نکند.

• به کودک نقش و مسئولیت بدهید (مثلاً کمک کوچک به خواهر/برادر) تا حس ارزشمندی و مشارکت بگیرد.

• تشویق دقیق و واقعی انجام دهید (برای تلاش و رفتار خوب) نه فقط نتیجه و رقابت.

• آموزش بیان درست خواسته‌ها به کودک یاد بدهید به جای دعوا بگوید «من هم توجه می‌خوام» یا «من ناراحت شدم».

• قانون برای رفتارهای آسیب‌زننده بگذارید (زدن، توهین، تخریب) و پیامد منطقی اجرا کنید.

• محیط رقابت ناسالم نسازید بازی‌ها و فعالیت‌های همکاری‌محور را بیشتر کنید.

حسادت یک احساس طبیعی است، اما کودک باید یاد بگیرد آن را درست مدیریت کند. وقتی والدین مقایسه را حذف کنند، وقت اختصاصی بدهند و احساس کودک را جدی بگیرند، اضطرابِ «از دست دادن محبت» کمتر می‌شود. با تمرین‌های کوچک و استمرار، رفتارهای حسادت‌آمیز کاهش پیدا می‌کند و رابطه کودک با خواهر و برادر یا همسالان سالم‌تر می‌شود.

حسادت بعد از تولد نوزاد جدید: والدین چه کنند؟

حسادت بعد از تولد نوزاد جدید طبیعی است، چون کودک احساس می‌کند توجه و محبت والدین کمتر شده و جایگاهش تغییر کرده است. بهترین کار این است که کودک بزرگ‌تر را کنار نگذارند و هر روز—حتی کوتاه—برای او **وقت اختصاصی** بگذارند تا دوباره احساس «دیده شدن» کند. والدین باید از مقایسه کردن و گفتن جمله‌هایی مثل «تو بزرگ شدی» یا «مثل نی‌نی باش» خودداری کنند، چون رقابت را بیشتر می‌کند. بهتر است احساس کودک سرزنش نشود و با همدلی به او اطمینان داده شود که همچنان دوست‌داشتنی و مهم است. دادن مسئولیت‌های کوچک و بی‌فشار (مثل کمک‌های ساده) می‌تواند حس ارزشمندی را بالا ببرد. در عین حال اگر رفتار آسیب‌زننده‌ای دیدند، باید با آرامش مرز مشخص بگذارند و از نوزاد محافظت کنند. وقتی کودک امنیت عاطفی بگیرد، حسادت به مرور کمتر می‌شود و رابطه خواهر و برادری بهتر شکل می‌گیرد.

سخن پایانی: حسادت کودک را مدیریت کنید، نه سرکوب

حسادت در کودکان طبیعی است و معمولاً از ترسِ کم شدن توجه و محبت والدین می‌آید. با حذف مقایسه، وقت اختصاصی، تأیید احساسات و آموزش بیان درست خواسته‌ها، می‌توان این احساس را به شکل سالم مدیریت کرد. اگر والدین واکنش درست و ثابت داشته باشند، حسادت کم‌کم کاهش پیدا می‌کند و رابطه کودک با خواهر و برادر یا همسالان امن‌تر و صمیمی‌تر می‌شود.

---